یافته های محققان پژوهشگاه اقیانوس شناسی حاكیست؛
بلعیدن ۱ ۴۷ قطعه میکروپلاستیک از طرف هر ماهی دریای خزر
مطالعات پژوهشگران پژوهشگاه اقیانوس شناسی و علوم جوی نشان میدهد به طور متوسط هر ماهی دریای خزر تعداد 1.47 قطعه میکروپلاستیک بلعیده است که بیشترین میزان این میکروپلاستیک ها را الیاف تشکیل می دهد و باتوجه به اهمیت ماهیان در سبد غذایی حوضه خزر جنوبی، این نوع آلودگی وارد زنجیره غذایی جنوب خزر می شود و باید بطور ویژه مورد توجه قرار گیرد؛ چونکه میانگین فراوانی میکروپلاستیک ها در خزر جنوبی بیشتر از مواردی بود که در رسوبات خلیج بزرگ استرالیا یافت شده است.
دکتر علی مهدی نیا، عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی در گفت و گو با ایسنا، میکروپلاستیک ها را قطعات پلاستیکی کمتر از ۵ میلی متر دانست که منشاء آنها از محصولات آرایشی و پاک کننده (میکروپلاستیک های اولیه) و یا ناشی از خرد شدن و فرسایش قطعات پلاستیکی و زباله ها (میکروپلاستیک های ثانویه) است.
وی با تاکید بر این که میکروپلاستیک ها نوع دیگری از مشکلات زیست محیطی هستند که همانند "ماکرو" و "مزو" پلاستیک ها، آلودگی محیط زیستی ایجاد می کنند، افزود: میکروپلاستیک ها می توانند بوسیله آزادسازی مواد افزوده شده به پلاستیک ها در محیط، منبع آلاینده های محیط زیست باشند؛ چونکه میکرو پلاستیک ها، آلاینده های محیط (هوا، آب یا ذرات معلق) را که می توانند به محیط دریایی منتقل شوند، تغلیظ می کنند. ضمن آنکه این آلاینده ها می توانند سایر آلاینده های موجود در ستون آب و رسوبات دریایی را جذب کرده، تجمع داده و به زیستگاه منتقل کنند.
بگفته این محقق حوزه اقیانوس شناسی، میکروپلاستیک ها دارای اندازه های مشابه پلانکتون، تک یاخته های ریز دریایی و باکتری ها هستند و وجود آنها در محیط های دریایی، منجر به بلع آنها توسط موجودات آبزی خواهد شد.
مهدی نیا با تاکید بر این که میکروپلاستیک ها در اقیانوس های جهان همه جا وجود دارند و در خیلی از توده های آبی، مناطق ساحلی و فراساحلی یافت می شوند، اظهار نمود: شناور بودن، یک پارامتر کلیدی برای در نظر گرفتن سرنوشت میکروپلاستیک ها است؛ چونکه ذرات شناور مثبت و منفی میکروپلاستیک ها در قسمت های بالای ستون آب یافت می شوند، در صورتیکه ذرات شناور منفی با گذشت زمان به سمت کف دریا و رسوب حرکت می کنند.
عضو هیات علمی پژوهشگاه اقیانوس شناسی تصریح کرد: خیلی از زباله های موجود در رسوبات (تا ۹۶ درصد)، زباله های پلاستیکی هستند و رسوبات بعنوان یک مقصد برای میکروپلاستیک ها به شمار می روند. الیاف (فیبرها) اغلب از نوع میکروپلاستیک هایی هستند که در ستون آب و رسوبات در سطح جهان یافت می شوند.
وی با اشاره به وضعیت دریای خزر از نظر وجود میکرو پلاستیک ها اظهار داشت: دریای خزر بزرگترین دریاچه روی کره زمین و از نظر مساحت از دریاچه های بزرگ آمریکا و دریاچه ویکتوریا در آفریقا بزرگتر است؛ با این وجود اهمیت این دریاچه تنها به سبب اندازه آن نیست، بلکه به سبب محیط بسته و فشار جمعیت در سواحل آنست. از آنجائیکه این دریاچه محصور است، در مقایسه با محیط های مشابه، تحمل کمتری دارد و در مقابل آلاینده های محیطی و "بشرزاد" لطمه پذیرتر است.
مهدی نیا، آلاینده های نفتی و صنعتی، حفاری گسترده نفت و گاز در فلات قاره، عبور تانکرها و کشتی ها و تخلیه مواد سمی و زباله ها را همچون عواملی دانست که سبب شده است دریای خزر با یک فاجعه زیست محیطی جدی روبرو شود.
این محقق پژوهشگاه اقیانوس شناسی اشاره کرد: جنوب دریای خزر تحت تأثیر کارهای شدید گردشگری، مراکز پرجمعیت شهری و روستایی، کارهای ماهیگیری و ورود پساب های آلوده از حوضه های داخلی قرار دارد که این مسائل آنرا کاندیدای یکی از محیط های آلوده دریایی در جهان می کند، به شکلی که طبق شواهد و گزارش های مستند، ضایعات جامد و پلاستیک ها، آلاینده های اصلی ورودی به دریای خزر هستند.
بگفته این محقق، مشاهدات میدانی و گزارش ها نشان داده است که زباله های پلاستیکی را می توان به آسانی در سواحل دریای خزر مشاهده کرد.
ماهیگیری ساحلی و گردشگری دو منبع مهم آلایندگی میکرو پلاستیک
مهدی نیا افزود: در تحقیقی که توسط پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی در سال ۱۳۹۸ بر روی ۶ ایستگاه ساحلی شنی و ۱۸ ایستگاه ساحلی دریایی در سه استان ساحلی خزر جنوبی صورت گرفت، مشخص شد که میانگین فراوانی میکروپلاستیک ها در ایستگاه های "ساحلی-شنی" و "ساحلی-دریایی" به ترتیب ۱۹۶ و ۱۰۳ قطعه بر کیلوگرم رسوب بوده است.
عضو هیات علمی پژوهشگاه اقیانوس شناسی و علوم جوی، با اعلان اینکه بر طبق این مطالعات میکروپلاستیکِ الیاف مانند، رایج ترین شکل میکروپلاستیک ها در دریای خزر است، اظهار داشت: "پلی استایرن" و "پلی اتیلن ترفتالات" به ترتیب عمده ترین پلیمرهای موجود در رسوبات ساحل و رسوبات ساحلی-دریایی بودند. "پلی استایرن" به شکل گسترده در صنایع بسته بندی و لوازم آرایشی استفاده می شود که بوسیله هوازدگی، زباله و فرسایش به آسانی وارد محیط می شود.
وی کارهای ماهیگیری و فاضلاب مناطق مسکونی را یکی دیگر از منابع احتمالی ورود "پلی استایرن" در این منطقه دانست و با اعلان اینکه "پلی اتیلن ترفتالات" نیز پلیمر رایج در بطری های پلاستیکی است، تصریح کرد: در بیشتر مناطق مورد مطالعه، شیب منفی فراوانی میکروپلاستیک ها از ساحل به دریا مشاهده شد که نشان میدهد ماهیگیری ساحلی، گردشگری و رودخانه ها می توانند منابع اصلی حضور میکروپلاستیک ها در این منطقه باشند.
مهدی نیا اشاره کرد: میانگین فراوانی میکروپلاستیک های ساحلی و فراساحلی در خزر جنوبی (۱۰۳ قطعه در کیلوگرم رسوب خشک) بیشتر از مواردی بود که در رسوبات خلیج بزرگ استرالیا پیدا شد. رسوبات شرق دریای چین و دریای زرد و رسوبات فلات قاره ای شمال شرقی اقیانوس اطلس فراوانی میکروپلاستیک نسبتاً بالاتری نسبت به سیلاب های ساحلی دریای خزر نشان داد، علاوه بر آن میانگین غلظت میکروپلاستیک های ساحلی دریایی در این مطالعه تقریباً برابر با میانگین گزارش شده برای رسوبات دریای سیاه است.
عضو هیات علمی پژوهشگاه اقیانوس شناسی افزود: در تحقیق مشابهی که در نمونه های آب سطحی در خزر جنوبی صورت گرفت، میانگین غلظت میکروپلاستیک ها ۰.۲۴۶ قطعه در مترمکعب بوده است. اندازه و رنگ غالب میکروپلاستیک ها در آب های ساحلی و فراساحلی به ترتیب ۱۰۰۰ تا ۵۰۰۰ میکرون و سفید شفاف بوده است. همین طور فیلم ها و الیاف حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد تعداد کل میکروپلاستیک ها در نمونه های آب را تشکیل می دادند.
وی افزود: "پلی اتیلن"، "پلی پروپیلن" و "پلی اتیلن ترفتالات" سه نوع پلیمر اصلی میکروپلاستیک ها در نمونه های آب سطحی ساحلی بودند و میانگین فراوانی میکروپلاستیک ها در آب های جنوب دریای خزر (۰.۲۴۶ قطعه در مترمکعب) بیشتر از آب های دریای بالتیک بوده است.
مهدی نیا تصفیه خانه های فاضلاب شهری را یکی از منابع مهم انتشار میکروپلاستیک ها به محیط زیست بوسیله پساب و لجن دانست و افزود: در حالی که تصفیه خانه های فاضلاب، ماکروپلاستیک ها و برخی خرده های پلاستیک کوچک را در حوض های هوادهی یا لجن فاضلاب به دام می اندازند، بخش بزرگی از میکروپلاستیک ها، به سبب اندازه کوچک شان، از این واحدها عبور می کنند و وارد محیط زیست می شوند.
تصفیه مناسب پساب و رهاسازی لجن در محیط زیست
وی همین طور افزود: نتایج تحقیقات بر روی تصفیه خانه فاضلابی در ایران نشان می دهند که روزانه ۲۲۰۰۰ مترمکعب پساب و ۱۴ تن لجن آبگیری شده از این تصفیه خانه به محیط تخلیه می شوند که به طور متوسط به ترتیب حاوی ۹.۳۲ و ۲۷۶.۳۵ میلیون قطعه میکروپلاستیک در روز است و در این مطالعات میکروپلاستیک ها از نظر خاصیت های ریخت شناسی به دو دسته میکروفیبرها و میکروذرات طبقه بندی شدند و مشخص شد که قسمت اعظم این میکرو پلاستیک ها را فیبرها به خود اختصاص داده اند (بیش از ۷۷ درصد در پساب و بیش از ۸۷ درصد در لجن) و نوع عمده میکروالیاف و میکروذرات در خروجی های این تصفیه خانه به ترتیب "پلی استر" و "پلی اتیلن" بودند.
این محقق تصریح کرد: بیشتر از ۶۳ درصد میکروپلاستیک های خروجی اندازه ۳۷-۳۰۰ میکرومتر دارند که باتوجه به نسبت سطح به حجم بالای آنها، می توانند در جذب و انتقال آلاینده ها خصوصاً ترکیبات آلی پایدار و فلزات سنگین نقش مهمی داشته باشند. بر طبق تحقیقات صورت گرفته بر خروجی های تصفیه خانه فاضلاب می توان گفت بااینکه میزان میکروپلاستیک موجود در پساب کمتر از لجن بوده است که نشان دهنده نقش مثبت تصفیه خانه فاضلاب در کاهش بار میکروپلاستیکی فاضلاب ورودی به آنست، اما استفاده یا دفن لجن می تواند سبب ورود آنها از محیط خاک به آب بر اثر وزش باد یا رواناب های ناشی از بارندگی شود.
وی اشاره کرد: بدین سبب در مدیریت و کنترل میزان انتشار میکروپلاستیک ها در تصفیه خانه های فاضلاب بایستی به سهم هر دو جریان خروجی، پساب و لجن و مسیر انتقال آلودگی میکروپلاستیک از آنها به محیط زیست آبی توجه داشت.
ورود میکروپلاستیک به منوی غذایی ماهیان خزر
مهدی نیا افزود: مطالعه میکروپلاستیک ها بر روی ماهیان تجاری خزر نیز نشان داده است که میکروپلاستیک ها در دستگاه گوارش بیش از ۶۶ درصد از ماهیان سفید (Rutilus frisii kutum) مورد مطالعه، مشاهده شده و به طور متوسط هر ماهی تعداد ۱.۴۷ قطعه میکروپلاستیک بلعیده است که بیشترین میزان این میکروپلاستیک ها را الیاف (۳۸.۷۵ درصد) و پس از آن "فرگمنت ها (۳۱.۴۲ درصد)، فیلم ها (۳۰ درصد) و دانه ها (۱۱.۴۲ درصد) به خود اختصاص داده اند.
عضو هیات علمی پژوهشگاه اقیانوس شناسی اظهار داشت: این داده ها نشان داد که آلودگی میکروپلاستیک در ماهی سفید دریای خزر به میزان قابل توجهی وجود دارد و مصرف این ماهی ممکنست میکروپلاستیک را به انسان انتقال دهد.
وی افزود: همین طور نتایج مطالعه فراوانی، اندازه، رنگ و ترکیب پلیمری میکروپلاستیک ها در دستگاه گوارش "کفال" خاکستری طلایی (Liza aurata) در سواحل استان گیلان نشان داد که ۴۹ درصد نمونه ها آلوده به میکروپلاستیک بودند و تعداد ۷۰ قطعه میکروپلاستیک از دستگاه گوارش ۱۰۰ ماهی صید شده (به طور متوسط ۰.۷ میکروپلاستیک در هر ماهی) شناسایی شد و بین طول و وزن ماهی با تعداد میکروپلاستیک در دستگاه گوارش رابطه مدلول داری وجود داشت، به شکلی که بیشترین تعداد میکروپلاستیک های موجود در بدن ماهیان در فصل بهار مشاهده شده است.
مهدی نیا اشاره کرد: با توجه به اهمیت ماهیان کفال در سبد غذایی حوضه خزر جنوبی و با توجه به این که این ماهیان نسبت به رژیم های غذایی خود در مقابل عفونت بسیار لطمه پذیر بودند، باید بطور ویژه مورد توجه قرار گیرد.
عضو هیات علمی پژوهشگاه اقیانوس شناسی اظهار داشت: باتوجه به اهمیت خلیج گرگان بعنوان یکی از مناطق مهم اکولوژیکی دریای خزر، مطالعه ای برای ارزیابی آلودگی میکروپلاستیک ها در ماهی ها و گونه های کف زی در این خلیج انجام شد. موجودات کف زی بررسی شده در این مطالعه شامل میگو (Litopenaeus vannamei) و صدف (Cerastoderma lamarcki و Mytilaster lineatus) و سه گروه اصلی از ماهیان (Liza saliens، Neogobius melanostomus و Rutilus caspicus) بوده است. دامنه فراوانی میکروپلاستیک (MP) در بین موجودات مورد مطالعه، بیشترین میزان میکروپلاستیک در بافت نرم ماهی گاوماهی گرد خزری (۳۹ قطعه برگرم) و صدف راه راه معمولی یا سراستودرما (۱۹.۸ قطعه بر گرم) بر حسب وزن خشک مشاهده شد.
وی اشاره کرد: باتوجه به مطالعات صورت گرفته می توان بیان داشت که مقادیر قابل توجهی از میکروپلاستیک ها خصوصاً فرم فیبری وارد بدن ماهیان می شود و می تواند میزان قابل توجهی از آلودگی ها به وسیله آنها وارد بدن ماهیان شده و زمینه لطمه های جدی برای آنها بوجود آورد. باتوجه به اهمیت ماهیان در سبد غذایی حوضه خزر جنوبی می توان بیان کرد که این نوع آلودگی وارد زنجیره غذایی جنوب خزر می شود و باید بطور ویژه مورد توجه قرار گیرد.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب