معاونت پژوهشی وزارت علوم در سالی كه گذشت؛
مقدمات حرکت به سمت فناوری و نوآوری با بودجه ای نحیف!
به گزارش پی اچ پی و جی کوئری معاونت پژوهشی وزارت علوم در شرایطی به سمت فناوری و نوآوری حرکت می کند که بهترین پیشبینی برای آینده، با عنایت به وضع موجود و با کاهش سهم پژوهش و فناوری از تولید ناخالص داخلی، حفظ وضع موجود است که البته وضع موجود، وضعیت خوبی نیست!
به گزارش پی اچ پی و جی کوئری به نقل از ایسنا، سال ۱۴۰۰ با به پایان رسیدن دولت دوازدهم همراه بود و شهریورماه با تغییر دولت و رای اعتماد مجلس به محمدعلی زلفی گل بعنوان وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، بخش پژوهش هم گرفتار تغییرات ساختاری و مدیریتی شد.
در مهرماه ۱۴۰۰؛ حدود دو ماه بعد از استقرار دولت سیزدهم و انتخاب وزیر علوم، دکتر علی خیرالدین توسط وزیر علوم بعنوان مشاور وزیر در امور علمی، تحقیقاتی و فناوری انتخاب شد و پیگیری تأسیس معاونت فناوری و نوآوری به عهده او گذاشته شد.
یک ماه بعد، با تشکیل معاونت جدید فناوری و نوآوری در وزارت علوم، خیرالدین، عهده دار مسئولیت این معاونت شد. کمی قبل از آغاز هفته پژوهش هم دکتر پیمان صالحی، با استعفای دکتر غلامحسین رحیمی شعرباف، سکان دار معاونت پژوهشی وزارت علوم شد.
رحیمی شعرباف در تیرماه سال ۱۳۹۹ بعنوان معاون پژوهش و فناوری وزیر علوم انتخاب شده بود و حدود ۱۷ ماه عهده دار این مسئولیت بود. تدوین برنامه راهبردی و عملیاتی پژوهش، فناوری و نوآوری وزارت عتف (سال ۱۴۰۰)، واگذاری ۱۷ مأموریت به مراکز پژوهشی و فناوری و انجمن های علمی و راه اندازی پنجره واحد خدمات پژوهش، فناوری و نوآوری وزارت عتف، همچون اقدامات این معاونت در دوره مسئولیت رحیمی شعرباف بود.
در حکم انتصاب صالحی بعنوان معاون پژوهشی وزیر علوم در آذرماه ۱۴۰۰، به رویکرد تحول گرایانه در جهت تمدن نوین اسلامی، توجه به تحقیقات بنیادی و کاربردی در علوم انسانی و اجتماعی، فعال سازی دبیرخانه شورای عتف، جهت دهی پژوهش های دانشگاهی و حل مشکلات صنعت و نیازهای جامعه، پشتیبانی از تحقیقات بنیادی علوم پایه، اجرای سیاست های تشویقی برای دانشمندان و پژوهشگران برجسته، گسترش مشارکت و همکاری بخش خصوصی و شرکتهای دانش بنیان در پژوهش های دانشگاهی، گسترش ارتباط با سازمان های علمی بین المللی، دریافت نمایه های معتبر بین المللی برای مجلات داخلی، استفاده از ظرفیت های نهادهای مالی علم و فناوری و... تاکید شده بود.
برداشتن گام هایی به سمت فناوری و نوآوری
تبدیل علم و فناوری و استفاده از خروجی های پژوهشی در بخش های مختلف کشور مانند صنعت، ارتباط با صنعت و جامعه؛ از موضوع هایی است که در سالهای اخیر و توسط معاونان پژوهشی و فناوری مختلف به آن پرداخته شده و همینطور معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری هم در این حوزه فعالیتهایی داشته است. به نظر می آید در دوره جدید، تشکیل معاونت فناوری و نوآوری و جدا شدن بخش فناوری از معاونت پژوهشی وزارت علوم، نشانه ای از توجه بیشتر از پیش این وزارت به مبحث فناوری و رفتن به سمت ثروت آفرینی از علم باشد.
البته این موضوعی است که برخی هم آنرا ایجاد موازی کاری با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری می دانند. باید منتظر ماند و مشاهده کرد که آیا برنامه ها برای رفتن به سمت فناوری و نوآوری در حد حرف باقی می مانند یا تحولی در این بخش مشاهده خواهیم کرد. چون که تا امروز، آمار و ارقام از آن حکایت می کند که آمار بالای مقالات و رشد علمی، نقش چندانی در ایجاد ثروت برای کشور و تأثیر ملموسی در زندگی مردم نداشته است.
دکتر احمد شعبانی؛ عضو وابسته فرهنگستان علوم، در مراسم روز جهانی آینده که توسط فرهنگستان علوم برگزار شد در مورد وضعیت علمی ایران کیفی و نوآوری اظهار داشت: در شاخصهای کیفی اصلاً وضعیت ما مطلوب نمی باشد. در زمینه ثبت اختراعات در منطقه رتبه دوم و در جهان رتبه ۳۰ را داریم. در نوآوری هم شاخصهای نوآوری ۲۰ آیتم دارد و در تمامی این آیتم ها رتبه ما بالای ۵۰ و حتی بالای ۱۰۰ است و اصلاً وضعیت مطلوبی نداریم.
همچنین معاون فناوری و نوآوری وزیر علوم هم در این خصوص و ضمن اشاره به اهمیت نوآوری در کشور عنوان نمود که در آمریکا از هر ۵۰۰ پژوهش یک نوآوری با ارزش ایجاد می شود. در ایران ما از هر ۱۷۰ هزار مقاله، توانستیم یک نوآوری با ارزش ایجاد کنیم!
نظام ایده ها و نیازها؛ راهی برای نیازمحور شدن رساله ها؟
یکی از ایده ها در جهت پیش روی به سمت فناوری، نیازمحور شدن رساله ها و ارتباط با صنعت، ایده تشکیل سازوکاری به نام نظام ایده ها و نیازها (نان) از جانب وزیر علوم بود. مقدمات راه اندازی این نظام، آذرماه سال ۱۴۰۰ با انتصاب دکتر محمدجواد دهقانی؛ رئیس موسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری (ISC) از جانب وزیر علوم، به سمت دبیر شورای سیاستگذاری نظام ایده ها و نیازها شروع شد.
در خصوص اهداف این سامانه عنوان شده است که نیازهای صنایع خصوصی و دولتی در این سامانه جمع آوری خواهد شد و سپس رساله های دانشجویان دکتری و ارشد به سمت رفع این نیازها هدایت می شود.
نظام ایده ها و نیازها، هنوز راه اندازی نشده، ولی جلسات پیگیری روند شکل گیری این سامانه درحال برگزاری است و در آخرین جلسه شورای سیاستگذاری آن مقرر شده است که سامانه نظام ایده ها و نیازها اردیبهشت ۱۴۰۱ به صورت رسمی رونمایی شود.
یکی از موارد دیگری که برای رابطه بیشتر دانشگاه با صنعت مطرح شده، لزوم ِ داشتن سه طرح تحقیقاتی ارتباط با صنعت برای ارتقای اعضای هیئت علمی است که این مورد از جانب معاون پژوهشی وزیر علوم مطرح گردیده است.
همینطور صالحی در آئین اختتامیه جشنواره تجلیل از پژوهشگران و فناوران برگزیده کشور در هفته پژوهش ۱۴۰۰، یکی از برنامه های معاونت پژوهشی وزارت علوم را استفاده از ظرفیت های شورایعالی عتف برای جهت دهی پژوهشها و رساله ها و رساله های کشور و تقویت دیپلماسی علمی به معنای پشتیبانی از حضور دانشمندان و اندیشمندان شاخص در مراکز تصمیم گیری علمی دنیا، عنوان نمود. اوایل اسفندماه هم رئیس جمهور با صدور حکمی، صالحی را بعنوان دبیرکل شورایعالی علوم، تحقیقات و فناوری (عتف) انتخاب کرد.
حرکت به سمت فناوری و نوآوری نیازمند سرمایه گذاری است
با توجه به اینکه بخش عمده پژوهش ها، در کشور توسط دانشجویان تحصیلات تکمیلی و در دانشگاه ها انجام می شود، شکی نیست که برای رفتن به سمت پژوهش های کاربردی و تبدیل علم به فناوری، وجود منابع مالی و همینطور مدیریت بهینه این منابع، اهمیت زیادی دارد. ولی با وجود تاکید اسناد بالادستی، بخش پژوهشی و تحقیقاتی کشور همیشه در مضیقه مالی قرار داشته و در سالهای اخیر مشکلات مالی این بخش با وجود تورم و گرانی، دو چندان شده است.
این مشکلات به حدی است که معاون پژوهشی وزیر علوم، در اجلاس معاونین پژوهشی دانشگاه ها و رؤسای پژوهشگاه های سراسر کشور با بیان اینکه بودجه های پژوهشی در سال ۱۴۰۰ اصلاً وضعیت خوبی نداشتند، اظهار داشت: پرداخت حقوق سبب شد که در بعضی دانشگاه ها حتی دانشگاه های بزرگ، بودجه پژوهشی به صفر برسد!
صالحی در نشست رؤسای دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی هم به مشکلات مالی اشاره نمود و اظهار داشت: امسال همه اتفاقات به ضرر پژوهش بوده و در خیلی از دانشگاه ها در حوزه گرنت، جوایز مقالات، تعمیرات و تجهیزات حتی یک ریال هم متاسفانه هزینه نشده است.
همچنین معاون اول رئیس جمهور هم در بیست و هفتمین جشنواره تحقیقات و فناوری علوم پزشکی رازی، به اهمیت سرمایه گذاری روی تحقیق و توسعه تصریح کرد و اظهار داشت: اگر هزینه تحقیق و توسعه را ندهیم و روی آن سرمایه گذاری نکنیم، انتظار داشتن بیهوده است. برخی از دانشجویان دکتری نخبه با حدود ۹۰۰ هزار تومان، تحقیق خویش را انجام می دهند. با این مبلغ چه کاری میتوان انجام داد؟
حفظ وضعیت موجودی که وضعیت خوبی نیست...
ولی با وجود تمام این صحبت ها، حرکتی در جهت افزایش سهم اعتبارات پژوهش و فناوری انجام نشده است و به نظر می آید که در سال ۱۴۰۱ هم مشکلات نه تنها ادامه پیدا کند، بلکه شرایط سخت تر هم شود. طبق گزارش مرکز پژوهش های مجلس، سهم اعتبارات پژوهش و فناوری از تولید ناخالص داخلی (GDP) در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ حدود ۰.۲۵ درصد ارزیابی شده است. در حالیکه این میزان نسبت به لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ که حدود ۰.۳۲ درصد ارزیابی شده، کاهش داشته است. این در شرایطی است که این میزان، با میزان در نظر گرفته شده در اسناد بالادستی، فاصله بسیار زیادی دارد.
همچنین یکی از اشکالات دانشگاه ها در سال ۱۴۰۰ هزینه خرید و تعمیرات تجهیزات آزمایشگاهی بود. چون در بودجه سال ۱۴۰۰ برای خرید تجهیزات آزمایشگاهی، هیچ اعتباری پیشبینی نشده بود. در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ هم به قول صالحی؛ اعتباری برای خرید تجهیزات آزمایشگاهی پیشبینی نشده است. با شرایط موجود و با کاهش سهم پژوهش و فناوری از تولید ناخالص داخلی به نظر می آید، بهترین شرایط؛ حفظ وضع موجود باشد که البته وضع موجود، وضعیت خوبی نیست!
در دوره سه ماهه فعالیت معاون پژوهشی وزیر علوم مواردی مانند ضرورت توجه به نشریات علوم انسانی، مأموریت محور شدن پژوهشگاه ها، پیگیری طرح های کلان ملی و... هم مطرح شده اند که در سالهای پیش رو باید نحوه تحقق آنها را مورد بررسی قرار داد.
منبع: php-jquery.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب