مروری بر وضعیت مالكیت معنوی ایران؛
کسب رتبه های بالا در شاخصهای مالکیت فکری و وضعیت شکننده اقتصادی
علیرغم آنکه ایران در خیلی از شاخصهای مالکیت فکری در رتبه های بالای جهانی قرار دارد، ولی به علت چالش های ۱۲ گانه همچون رقابت اندک در بازار مالکیت فکری در ایران، وجود شکاف عمیق فناوری بین ایران و کشورهای پیشرفته و اتکای صنایع داخلی به فناوری های وارداتی و وجود ضعف های ساختاری، بخصوص ضعف ارتباط دانشگاه و صنعت سبب شده است که به علت عدم کاربردی شدن نوآوری ها در صنعت، اقتصاد کشور در وضعیت شکننده ای قرار گیرد.
به گزارش پی اچ پی و جی کوئری به نقل از ایسنا، در خلال دو قرن گذشته، تغییرات فناورانه صورت گرفته، زندگی بشر را دستخوش تحولات بزرگ و کوچک بسیاری کرده است؛ چون که این نوآوری ها، طول عمر زندگی افراد را بهبود داده و به موازات آن در کیفیت زندگی بشر تغییراتی پیشبینی نشده بوجود آورده است.
شتاب سریع توسعه فناوری و به کارگیری آن برای حل چالش های جهانی، یک روند غالب در دنیای امروز بشمار می رود و بدیهی است که مالکیت فکری بعنوان یک زیرساخت ضروری در اکوسیستم نوآوری و فناوری، نقشی بی بدیل دراین زمینه ایفاء می کند.
احساس احتیاج به سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) به رویدادی در سال ۱۸۷۳ باز می گردد. در این سال نمایشگاهی تحت عنوان نمایشگاه بین المللی نوآوری در وین برگزار شد و اغلب مدعوین این نمایشگاه به سبب ترس از سرقت مالکیت فکری و نبود راهکار بین المللی جهت پشتیبانی از آثارشان در این رویداد شرکت نکردند؛ با این پیشامد، با تلاش کارشناسان، ۱۰ سال بعد، کنوانسیون پاریس در سال ۱۸۸۳ برای نخستین بار جهت پشتیبانی از دارایی فکری برپا شد و کشورهای عضو برای رسیدن به اهداف مربوط، اداره بین المللی ایجاد کردند.
به دنبال این اقدامات در سال ۱۹۷۰ سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) شروع به کار کرد.
طبق ماده ۲۷ منشور حقوق بشر سازمان ملل (حق دارایی فکری) افراد از حمایت منافع مادی و معنوی حاصل از تولیدات علمی، ادبی و هنری بهره مند می شوند و در دارایی فکری هم مانند دیگر حقوق مالکیت، خالق یا مالک پروانه ثبت اختراع، نشان تجاری و حق چاپ و تکثیر از منافع اثر یا سرمایه خود بهره مند خواهند شد.
ادامه این تلاش ها به اعلام آمار مزبور به مالکیت فکری و معنوی می رسد که طی آن، کشورها بر مبنای تعداد ثبت اختراعات، علایم و نشان های تجاری و سایر اشکال مالکیت معنوی رتبه بندی می شوند.
شاخص جهانی نوآوری از دیگر گزارش هایی است که سالانه توسط سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) منتشر می شود و در آن به رتبه بندی کشورها از منظر نوآوری می پردازد.
مالکیت فکری هم مجموعه ای از قوانین و مقرراتی است که از فعالیت ها و محصولات ناشی از فکر، خلاقیت و ابتکار حمایت کرده و در این راستا یکسری حقوق مادی محدود به زمان و حقوق معنوی دائمی به پدید آورنده آن اعطا می شود. از منظر مدیریت مالی، دارایی به دو بخش مشهود و نامشهود تقسیم می شود.
گزارش شاخصهای مالکیت فکری گزارشی است که هر ساله از جانب سازمان مالکیت فکری جهان (WIPO) منتشر می شود و این گزارش یکی از مهم ترین گزارش هایی است که توسط کشورها مورد توجه قرار می گیرد، بگونه ای که چندین سازمان و نهاد، آمارهای انتشار یافته در این گزارش را مورد پیگیری و بررسی قرار می دهند تا چالش ها و ضعف های خودشان را در این شاخص ها مشخص کنند و بر مبنای آن تلاش دارند تا در رتبه بندی سال آینده، در جایگاه بالاتری قرار گیرند.
شاخص مالکیت فکری شامل مواردی چون "علائم تجاری"، "ثبت اختراعات"، "طرح های صنعتی"، "حفاظت از گونه های گیاهی" و "نشان های جغرافیایی" است و این رتبه بندی بر مبنای تجزیه و تحلیل ۱۸۰ کشور و دفاتر ملی و منطقه ای مالکیت فکری بررسی و منتشر می شود.
گزارش رتبه بندی کشورها در شاخص مالکیت فکری در سال ۲۰۲۱
میتوان "چین"، "آمریکا" و "ژاپن" را سه کشوری نام برد که در حوزه مالکیت فکری در دنیا پیشگام هستند و این کشورها برای حوزه های مختلف مالکیت فکری چون ثبت علایم تجاری، برند، طرح های صنعتی و ثبت اختراع برنامه دارند و ازاین رو است که کشوری مانند چین درحال تبدیل شدن به قدرت اول دنیا است.
امیرعباس محمدی کوشکی، سرپرست تیم اختراعات ایران در گفتگو با ایسنا، ضمن اشاره به جزئیات گزارش رتبه بندی کشورها در شاخص مالکیت فکری سال ۲۰۲۱، اشاره کرد: ایران بر طبق این گزارش در ثبت اختراعات رتبه بیست و یکم، در ثبت علایم تجاری رتبه سوم و در ثبت طرح های صنعتی که شامل اپلیکیشن ها و دستگاههای دارای نوآوری می شود، رتبه ۱۲ را کسب کرده است و در مجموع ایران در مالکیت فکری در جایگاه یازدهم دنیا قرار دارد.
ثبت علایم تجاری
محمدی کوشکی، به بیان وضعیت جهانی ایران در زمینه ثبت علایم تجاری اشاره نمود و اظهار داشت: در یک سال گذشته ایران با ثبت تعداد ۵۴۱ هزار و ۷۵۰ ثبت علایم تجاری، جایگاه سوم را در دنیا کسب کرده است که با عنایت به انتشار ویروس کرونا، رشد علایم تجاری در سال ۲۰۲۰ رشد بسیار خوبی داشته است.
وی با تکیه بر این که این رتبه شامل تعداد درخواست های ثبت علایم تجاری از جانب کلیه شرکتهای ایرانی می شود، خاطرنشان کرد: این شاخص هرگونه نشان و محصول تولیدشده مانند عروسک و یا لیوانی که برای نخستین بار توسط شرکت ها ساخته شده است را هم شامل می شود.
محمدی کوشکی افزود: کشور چین با ثبت ۹ میلیون و ۳۵ هزار درخواست در جایگاه اول دنیا قرار گرفت. بخش عمده ای از پیشرفت جهانی در ثبت علایم تجاری در ارتباط با کشور چین است و این عدد نشان از وجود تعداد زیادی از استارت آپ ها در این کشور است، ضمن آنکه چین جزو نخستین کشورهایی است که در دفاتر ملی و بین المللی حجم زیادی از علایم تجاری را به ثبت رسانده است.
وی ثبت علایم تجاری را عاملی برای موفقیت استارت آپ ها نام برد و اشاره کرد: رتبه دوم در شاخص ثبت علایم تجاری از آن کشور امریکا با ثبت ۷۸۰ هزار علایم تجاری است و پس از آن ایران قرار دارد.
محمدی کوشکی، رتبه چهارم را از آن سازمان ثبت اختراعات اتحادیه اروپا دانست که با ثبت ۴۳۸ هزار و ۵۱۱ درخواست ثبت علایم تجاری در رده چهارم جهانی قرار گرفته است و اضافه کرد: در مجموع در سال ۲۰۲۰ درخواست ثبت علایم تجاری رشد ۱۹.۳ درصد داشته و رشد ایران در این شاخص ۱.۱۹ درصد بوده است.
به نقل از ایشان، ایران در سال ۲۰۱۹ تعداد ۵۵۴ هزار و ۹۲۵ علایم به ثبت رسانده است.
وی، میزان رشد علایم تجاری در سال ۲۰۲۰ را ۳.۱۹ درصد دانست و اظهار داشت: ۲.۱۷ میلیون تقاضای ثبت علایم تجاری در جهان رخ داده است که از این میان چین در جایگاه اول قرار دارد.
ایران در ثبت علایم تجاری جایگاه سوم و در ثبت طرح های صنعتی، جایگاه یازدهم جهانی را از آن خود کرده است که در مجموع سه شاخص (علائم تجاری، ثبت اختراعات و ثبت طرح های صنعتی)، جایگاه ایران در جهان هشتم و کشورهای چین، امریکا، آلمان و ژاپن هم به ترتیب جایگاه اول تا چهارم را دارند.
ثبت گونه های گیاهی
متاسفانه از ایران در این شاخص هیچ اطلاعاتی عرضه نشده و این در حالیست که ایران دارای گونه های گیاهی بسیار زیادی است، بگونه ای که در کشور یکسری گیاهان و گل هایی رویش دارند که نژاد آنها تنها در ایران یافت می شود. ما با شناسایی گونه های گیاهی قادر به استخراج دارو هستیم، ازاین رو ثبت گونه های گیاهی بسیار حائز اهمیت می باشد.
رتبه ایران در شاخص تولید مالکیت فکری بر حسب تولید ناخالص داخلی
سرپرست تیم اختراعات ایران با اعلان اینکه برحسب شاخص "تولید ناخالص داخلی دانشگاه ها"، ایران در میان ۱۰ کشوری قرار دارد که دارای بیشترین درخواست ثبت اختراع مقیم بوده است. رتبه بندی کشورها در این شاخص به این شرح است:
در صنعت IT که شامل پهنای باند، سرعت اینترنت و غیره است، ایران رتبه پنجاهم جهان را دارد، ولی در نوآوری های حوزه کسب و کار و تولید فناوری حوزه IT رتبه دهم را به دست آورده است. این نشان داده است که ایران در نوآوری و خلاقیت از میانگین جهانی بالاتر است، ولی از این نوآوری ها در صنایع استفاده نمی گردد.
ایران در کسب مدال های علمی در رده دهم جهانی قرار گرفته است، ولی این که چرا با توجه به این رتبه های بالا وضعیت اقتصادی کشور مناسب نمی باشد، محمدی دلیل آنرا عدم بهره برداری از این نوآوری ها و فناوری های ساخته شده در صنایع می داند و یادآور می شود که دلیل این امر نبود زیر ساخت های مناسب می باشد. یکی از اقدامات دراین زمینه آن است که فهرست اختراعات در حوزه های مختلف استخراج شود و از طرف دیگر هر یک از این اختراعات به صنایع مربوط ارجاع داده شود تا از آنها بهره برداری کنند.
چالش های نظام مالکیت فکری در کشور به این شرح است:
ردیف چالش های کشور در مالکیت فکری ۱ پایین بودن کیفیت ارزیابی و ممیزی درخواست های ثبت مالکیت فکری ۲ دشواربودن فرایندهای دادرسی و پیگیری نقض حقوق مالکیت فکری ۳ پایین بودن کیفیت قوانین موجود مالکیت فکری ۴ ناکافی بودن آموزش و مهارت های موجود در ساختار اجرایی حقوق مالکیت فکری ۵ پایین بودن آگاهی کاربران مالکیت فکری (دانشگاه ها، محققان، شرکت ها و... ) ۶ ناکارآمدی بازار مالکیت فکری و واگذاری حق امتیاز در کشور ۷ رقابت اندک در بازار مالکیت فکری در ایران ۸ غلبه رویکرد حقوقی و قضایی به مقوله مالکیت فکری در ایران به جای در نظر گرفتن آن به منزله بخشی مهم از نظام ملی نوآوری ۹ مستقل بودن بخش مهمی از نظام مالکیت فکری از نظام ملی نوآوری (قوای مجریه و قضائیه) ۱۰ وجود شکاف عمیق فناوری بین ایران و کشورهای پیشرفته و اتکای صنایع داخلی به فناوری های وارداتی ۱۱ وجود ضعف های ساختاری، بخصوص ضعف ارتباط دانشگاه و صنعت ۱۲ کم توانی بخش خصوصی در تحقیق، توسعه و نوآوری
منبع: پی اچ پی و جی كوئری
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب