صالحی:
اگر برجام بخواهد از بن بست فعلی جان سالم به در ببرد، باید اعتماد متقابل بازسازی شود
علی اکبر صالحی رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی کشورمان در 17 - 19 فروردین ماه سال جاری در بیست و دومین کنفرانس آمالدی با موضوع ˮکنترل تسلیحات و مخاطرات هسته ایˮ که در رم انجام شد سخنرانی کرد.
به گزارش پی اچ پی و جی کوئری به نقل از ایسنا، متن کامل سخنان علی اکبر صالحی در کنفرانس مذکور که برای نخستین بار به زبان فارسی منتشر می شود در زیر می آید:
پیش از شروع، مفتخرم که متوجه شدم من و پروفسور میلر وابستگی دانشگاهی مشترکی داریم. در حقیقت، شرکت در این کنفرانس معتبر و با سابقه آمالدی موجب مسرت و خوشی من است. اجازه دهید در ابتدا، فرصت را مغتنم شمرده و قدردانی عمیق خودرا از برگزارکنندگان کنفرانس برای دعوت محبت آمیز ابراز کنم. عنوان و برنامه کاری کنفرانس و همین طور تنوع شرکتکنندگان متشکل از کارشناسان بینالمللی، تصمیم گیران و پژوهشگران برجسته، اشاره به ارتباط آن با طیف گستردهای از مسائل جدی منطقه ای که، بطور مثال، خاورمیانه و جوامع بین المللی با آنها دست و پنجه نرم می کنند، دارد.
سخنرانی در کنفرانسی با این کیفیت و قابلیت، من را در موقعیت بسیار چالش برانگیزی قرار میدهد. با این وجود، از آنجائیکه برای مدت زمان طولانی مسئول سازمان انرژی اتمی کشورم بوده ام، چاره ای جز تمرکز بر موضوعات ملموس و مرتبط ندارم و جالب است که اتفاقاً این موضوعات مورد توجه مشترک همه ما است. در بین موضوعات مورد توجه، ابتدا سرنوشت توافق هسته ای ایران یعنی برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) است. و دوم نقش احتمالی دانشمندان در دستیابی به مناطق عاری از تسلیحات هسته ای در نقاط مختلف جهان خصوصاً در خاورمیانه و در نهایت موضوع سوم آینده برنامه های هسته ای در غرب آسیا با نگاهی خاص به چشم انداز همکاری اعراب و ایران در زمینه هسته ای است.
در مورد موضوع اول، یعنی بن بست طولانی مدت با غرب از سال ۲۰۰۰، با وجود همه نتایج منفی ناشی از آن، در نهایت این مورد به تغییر دیدگاه در بدنه سیاست آمریکا خصوصاً در دوره دوم ریاست جمهوری اوباما منجر گردید. تحمیل آشکارا و بیهوده ی موسوم به «غنی سازی صفر» جای خودرا به نگاهی عملگرایانه تر و راهکار محور در واشنگتن داد که اتفاقاً توسط ایران نیز بطور متقابل پاسخ داده شد. مذاکراتِ بسیار جالب و به همان اندازه هیجان انگیز و چالش برانگیز، در نهایت به توافق هسته ای نویدبخش برد-برد به نام برجام ختم شد. توافقی که حقوق و امتیازات قانونی مسلم ایران را که در معاهده عدم گسترش سلاح های هسته ای و اساسنامه آژانس بین المللی انرژی اتمی تصریح شده است، تضمین می نماید.
توافقی که من خود شخصاً در آن مشارکت داشتم، خصوصاً در سطح علمی و فنی آن به سختی به دست آمده است. این توافق با ارزش تر از آنست که اجازه داده شود تضعیف یا مختل شود. برخلاف تصور سلبی دولت قبلی ایالات متحده، برداشت نسبتاً ایجابی از توافق در کشور من وجود دارد. من معتقدم که اکثریت قریب به اتفاق جامعه بین المللی نیز دیدگاه ایجابی مشابهی دارند.
خروج دولت قبلی آمریکا از برجام، این توافق را در آستانه فروپاشی قرار داد. اگر واکنش معقول و موضع منطقی ایران نبود، این توافق تا حالا فسخ شده بود. با این وجود، جهت یادآوری اعلام می دارم که ایران، در هیچ شرایطی هیچ گاه دست از حقوق تعیین شده خود برنمی دارد.
در نهایت، مجدداً تاکید می کنم که کشور من هیچ گاه تصمیم نداشته است که این معامله از بین برود. با این وجود، در صورت انحلال توافق، منافع جامعه بین المللی بیش از منافع ملی ایران – امری که آمریکا می خواهد به آن لطمه برساند - در خطر بود و اگر چنین می شد بطور یقین رویکرد سیاسی دولت ایران در این ارتباط تغییر می کرد و اعتبار سیاسی آمریکا و جایگاه بین المللی آن نیز بیش از پیش تضعیف می شد.
اگر برجام بخواهد از بن بست فعلی جان سالم به در ببرد، باید اعتماد متقابل بازسازی شود. اگر چنین شود، راه برای حل سایر مسائل جدی باقی مانده هموار خواهد شد. امیدواریم تحت این شرایط، عقل سلیم و بصیرت لازم حاکم باشد.
با ورود به موضوع بعدی، باید توجه داشت که در طول تاریخ، منطقه ای که شامل غرب آسیا و شمال آفریقا، یعنی خاورمیانه و خاور نزدیک است، همیشه کانون توجه بوده اند. با وجود برخی کوشش های آشتی جویانه، متاسفانه هم اکنون، وضعیت بسیار متزلزل و مستعد سردرگمی و ناآرامی است. یکی از مسائل محوری، قضیه فلسطین است. این مساله که با گستاخی رژیم اسراییل در زمینه های دیگر مانند دستیابی به سلاح های هسته ای همراه شده است، این مشکل را شدت بخشیده است. در اینجا، معتقدم که نقش بی طرفانه دانشمندان متعهد می تواند تا حدودی موقعیت را آرام کند. پیش از هر چیز، ما باید اعتقاد خودرا در خصوص اعلام منطقه عاری از سلاح های هسته ای در خاورمیانه تعمیق بخشیم (پیشنهاد کشورم به سازمان ملل متحد در سال ۱۹۷۴ برای نخستین بار).
باتوجه به نتایج عظیم و مخرب استفاده از سلاح های هسته ای بر انسان و محیط زیست، دانشمندان باید برمبنای تعهدات اجتماعی خود با تهیه و ارائه گزارش های فنی علمی بی طرفانه برمبنای داده های معتبر همچون موارد زیر در تحقق هدف والای مناطق عاری از سلاح های هسته ای، خصوصاً منطقه خاورمیانه، مشارکت داشته باشند:
جمع آوری داده های علمی بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی. لازم است که جامعه علمی افکار عمومی را نسبت به اینگونه اعمال هولناک حساس کنند.
جمع آوری داده های فنی از ریزش مواد رادیواکتیو صدها آزمایش هسته ای برای نشان دادن شدت فاجعه استفاده از سلاح های هسته ای.
تهیه گزارش های فنی/علمی در مورد حوادث هسته ای بزرگ گذشته: حادثه تری مایل آیلند در ایالات متحده، چرنوبیل در اوکراین و فوکوشیما در ژاپن. چنین گزارش هایی افکار عمومی را روشن می کند و سبب می شود تا تصمیم گیران سیاسی خودرا به اتخاذ تدابیر منطقی و احتیاط آمیز در ارتباط با استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای متعهد بدانند.
ایجاد پایگاه جامع داده از تأسیسات هسته ای که خارج از مکانیسم های راستی آزمایی بین المللی هستند، خصوصاً آنهایی که تصور می شود برای تولید و بکارگیری سلاح های هسته ای در منطقه، به ویژه در اسرائیل باشند.
در مورد سومین موضوع متذکر می شویم که امروزه شرایط زندگی مردمی که در خاورمیانه و شمال آفریقا زندگی می کنند به مرحله ای رسیده است که نیاز به صلح و توسعه پایدار، به یک ضرورت تبدیل گشته است. باتوجه به رشد سریع جهان در آگاهی های اجتماعی و زمینه های مختلف اقتصادی، علمی و فناوری، این نیاز واقعی به قدری آشکار است که نباید هیچ فرصتی را برای تحقق آن از دست داد.
با اذعان به این واقعیت که جدایی ها، اختلافات و درگیری های فعلی میان ملت های منطقه، ریشه در زوایای پنهان پیچیده ای مانند دخالت قدرت های خارجی دارند، بدین جهت باید از هیچ تلاشی دریغ نکنیم تا در قدم اول و پیش از هر چیز، به حل این لطمه های اجتماعی بپردازیم، برای اینکه آنها منشأ بازماندگی در راه توسعه و گسترش روابط هستند. بنابراین، بر نخبگان کشورهای منطقه و رهبری سیاسی آنها واجب است که راه را برای ایجاد اعتمادسازی متقابل و همکاری گسترده، هموار سازند.
در ادامه، عمدتا بر طرح مبتنی بر دیپلماسی علمی هسته ای برای توسعه همکاریهای منطقه ای خصوصاً میان ایران و جهان عرب، تمرکز خواهم کرد.
امر بدیهی و پذیرفته شده ای است که مذاکره، با اهمیت ترین ابزار دیپلماسی است. بدین سبب در دیپلماسی علمی، مذاکره می تواند گامی کلیدی در رسیدن به تفاهم باشد. استدلال و مذاکره با مبنای علمی، نقطه قوت دیپلماسی علمی است. زبان علم به موقعیت اجتماعی، ایدئولوژیک، تاریخی یا سیاسی، توجهی ندارد و بدین سبب از چنین اموری فاصله دارد. تاریخ خصومت ها و منازعات در زبان علم جایی ندارد، بلکه عقل سلیم و بردباری، از خاصیت های آنست. با ارتقای دیپلماسی علمی، می توان به تدریج زمینه را برای حل و فصل اختلافات قدیمی، آماده کرد. بطور خلاصه، همکاری علمی موجب ارتقای صلح و توسعه می شود.
از طرف دیگر، دیپلماسی علمی، در تعامل میان دانشمندان و دیپلمات ها شکل می گیرد. القای «چشمانداز علم» به دیپلمات ها و «دیدگاه دیپلماسی» به دانشمندان، گفتگو را برای حل اختلافات تسهیل میکند.
برمبنای تعامل میان دانشمندان و دیپلمات ها، می توان عناصر مؤثری را که برای آشتی و توافق ضروری هستند بهتر درک کرد. در سالهای اخیر، موضوع توسعه هسته ای کشورهای منطقه، چالش هایی را در روابط آنها، به وجود آورده است. شروع گفتگو در مورد دیپلماسی علم هسته ای به تقویت اعتماد، احترام و درک متقابل کمک خواهدنمود. برای پیگیری این هدف، پیشنهاد می شود عناوینی که پتانسیل همکاری را دارند، از منظری کاملاً علمی مورد توجه قرار گیرند تا از سوءتفاهم ها جلوگیری شود و بوسیله به اشتراک گذاشتن دانش و تبادل تجربه و تخصص، اعتمادسازی شود.
جمهوری اسلامی ایران، برمبنای سیاست دیرینه خود، خواهان استفاده از مکانیسم همکاری های منطقه ای در حوزه های مختلف، خصوصاً فناوری هسته ای، بمنظور ایجاد اعتماد و شفافیت بیشتر در بین کشورهای منطقه است. در اینجا چند پیشنهاد در ارتباط با گسترش همکاری های کشورهای منطقه سفارش می شود:
ایمنی هسته ای، یکی از اولویت های ایران است. بااینکه مسئولیت ایمنی هسته ای کاملاً بر عهده هر کشوری است، اما ایران قویاً معتقد می باشد که این حوزه باید بوسیله همکاری میان کشورهای منطقه، تقویت شود. در این راستا، ایران، تأسیس یک مرکز ایمنی هسته ای پیشرفته را بعنوان مرکز ایمنی قابل اعتماد برای منطقه، پیشنهاد داده است.
پیشنهاد می شود برای بهره مندی از مزایای انرژی هسته ای، پروژه های کلان مشترک در مورد پژوهش و ساخت نیروگاه های کوچک، تعریف و اجرا شود. در این صورت، هر کشوری می تواند برمبنای توانمندی های خود، قسمتی از طرح را انجام دهد.
ایران بعنوان یک کشور درحال توسعه، دارای زیرساخت صنعتی، پژوهشی و علمی گستردهای است که می تواند در امتداد همکاری های منطقه ای، در اختیار کشورهای منطقه قرار گیرد.
باتوجه به پیچیدگی بالای علم و فناوری هسته ای، ایجاد آژانس انرژی اتمی خاورمیانه نیز می تواند بعنوان یک چشم انداز بلندمدت، در نظر گرفته شود.
با به کارگیری پیشنهادات ذکر شده و بوسیله هم افزایی تلاش های خود و نیز با بهره مندی یکسان از مشارکت دانشمندان و دیپلمات ها می توان به ظرفیت ها و قابلیت های علمی و فنی خوبی دست یافت. این طرح ها، پتانسیل پیشبرد اهداف علمی و توافق فراتر از ملاحظات سیاسی هر کشوری را دارند.
پیشنهاد برگزاری یک نشست میان بالاترین مقامات علمی و سیاسی کشورهای منطقه، برای بحث در مورد این طرح، می تواند شروع خوبی باشد. سخن خودرا با کلام نورانی پیامبر بزرگوارمان رسول اکرم(ص) به انتها می برم:
و ما تکرهون فی الجماعة خیرٌ مما تحبون فی الفرقة فی الجماعة رحمة و فی الفرقة عذاب
مشکلاتی که در کار گروهی نمی پسندید، بهتر از آن چیزهایی هستند که در کار فردی فکر می کنید خوب به نظر می رسند، برای اینکه در کار گروهی، رحمت و در کار فردی، رنج است. بطور خلاصه، کار گروهی، موجب به حقیقت پیوستن رؤیاها می شود.
از توجه شما متشکرم.
پروفسور آمالدی (۱۹۰۸ تا ۱۹۸۹) فیزیکدان ایتالیایی و شاگرد انریکو فرمی است که از بنیانگذاران شورای تحقیقات هسته ای اروپا (CERN) در ژنو و سازمان فضایی اروپا (ESA) می باشد. کنفرانس آمالدی به افتخار این فیزیکدان برجسته ایتالیایی هر دو سال یکبار برگزار می شود.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب