به بهانه سالروز تولد خوارزمی دانشمند ایرانی؛
مسکن های موقتی و حال ناخوش علوم پایه
به گزارش پی اچ پی و جی کوئری، هر چند که در تقویم ها روز 22 تیر ماه بزرگداشت خوارزمی دانشمند و ریاضیدان ایرانی نامگذاری شده است و گرچه جهانیان بخصوص ما به این دانشمند به علت عرضه خدمات پرارزش علمی در حوزه ریاضیات مدیون هستیم، ولی گزارش ها حکایت از روند کاهشی یادگیری این علم در قسمت دانش آموزی و اعتبارات هزینه ای برای توسعه این علم دارد و در جایی قرار داریم که مُسکن های موقتی دیگر حال این علم را بهبود نخواهد داد.
به گزارش پی اچ پی و جی کوئری به نقل از ایسنا، گویند پیش از این که محمد بن موسی خوارزمی در دارالحکمه مستقر شود، به سرزمین هند فرستاده شد تا حساب هندی را بیاموزد. خوارزمی بعد از بازگشت از هند دو اثر «حساب الهند» و «الجبر و المقابله» را نگاشت. وی نتایجی را که یونانیان و هندیان بدست آورده بودند را تلفیق کرد و بدین ترتیب سبب انتقال مجموعه ای از معلومات جبری حسابی شد که در ریاضیات قرون وسطی تأثیر عمیقی گذاشت.
محمد بن موسی خوارزمی در قرن سوم هجری، علمی را برای اولین بار صورت بندی و تدوین کرد که خود آنرا «الجبر و المقابله» نامید که امروزه ما به اختصار «جبر و معادله» می نامیم. او توانست توسط این علم جدید معادلات درجه دوم را حل کند و راه را برای حل معادلات درجه بالاتر نیز هموار کرد.
برمبنای الواح بابلی و آثار برجای مانده از محاسبه گران هندی در عهد باستان، مردمان بابل و هند به حل حالات خاصی از معادلات درجه دوم نائل شده بودند، اما راهکارهای آنها فقط بصورت دستور ارائه می شد ولی ابتکار خوارزمی در آنست که وی نخست همه معادلات درجه دوم شناخته شده زمانش را بررسی می کرد، سپس روش حل هر یک از آنها را ارائه و عاقبت این روش ها را با کمک علم هندسه اثبات می کرد. این ها مؤلفه هایی هستند که در مجموع علم جدیدی به نام «جبر» را تشکیل می دهد.
این علم، بوسیله ترجمه های لاتینی کتاب خوارزمی در قرون وسطی به اروپا راه پیدا کرد و هم در قرون وسطی و هم در عصر رنسانس تحول بزرگی در علم ریاضیات را سبب شد، چنانکه در قرن شانزدهم میلادی نیکولو تارتالیا و کاردان، ریاضیدانان ایتالیایی که با ترجمه لاتینی جبر و مقابله، آشنا بودند؛ روش این ریاضیدان ایرانی را برای حل معادله درجه سوم تعمیم دادند و بدین ترتیب گام دیگری در گسترش ریاضیات برداشته شد.
خوارزمی علاوه بر ریاضیات در عرصه تهیه نقشه های آسمان و زمین نیز تبحر داشته، به شکلی که وی مسئول تهیه اطلسی از نقشه های آسمان و زمین بود. شاید وی همچون کسانی بوده که در اندازه گیری طول نصف النهار کره زمین در دشت سنجار شرکت داشته است.
زندگی و حیات خوارزمی
در تقویم ها، روز ۲۲ تیرماه به عنوان سالروز تولد ابوجعفر محمد بن موسی خوارزمی ریاضیدان، ستاره شناس، جغرافیدان، فیلسوف و مورخ و همه چیزدان ایرانی است که در دوران خلیفه منصور عباسی و خلیفه مهدی عباسی می زیسته است.
از زندگی خوارزمی اطلاعات زیادی در دست نیست، ولی آثار او جایگاه والایش را در عرصه های علمی آشکار می کنند. خوارزمی در دربار مأمون عباسی بسیار مورد توجه قرار داشته و قبل از ۱۹۸ قمری و در صورتیکه مأمون هنوز در مرو (در ترکمنستان فعلی) می زیست، به دربار وی وارد شد و سپس همراه وی به بغداد رفت.
شهرت علمی وی مربوط به کارهایی است که در ریاضیات، خصوصاً در رشته جبر انجام داده، بطوریکه هیچ یک از ریاضیدانان سده های میانه مانند وی در ریاضی تأثیر نداشته اند و وی را «پدر جبر» نامیده اند. به شکلی که جرج سارتُن، پژوهشگر آمریکایی در کتاب خود به نام «مقدمه بر تاریخ علم» آورده است: «خوارزمی بزرگترین ریاضیدان عصر خود و در صورت در نظر گرفته شدن همه جوانب، یکی از بزرگترین ریاضیدانان همه اعصار به شمار می آید». او خوارزمی را یکی از بنیانگذاران آنالیز یا جبر به صورتی جدا از هندسه دانسته است، برای اینکه کتاب جبر و مقابله حل آنالیزی معادلات درجه اول و دوم را در بر دارد. سارتن به همین جهت نیمه اول قرن نهم میلادی را «عصر خوارزمی» نامیده و فصلی از کتاب خودرا به نام او مزین کرده است.
به خاطر همین است که در ایران «جشنواره خوارزمی» نام یک جشنواره علمی در ایران است که بمنظور ارج نهادن به مقام دانش پژوهان و فناوران نوآور به نام این دانشمند بزرگ ایرانی اسلامی «ابوجعفر محمد بن موسی خوارزمی» نام گذاری شده است. همین طور در سال ۱۳۶۲ هجری شمسی برابر ۱۹۸۳ میلادی، به مناسبت هزار و دویستمین سالگرد تولد خوارزمی یادنامه ای به زبان روسی در ۲۶۰ صفحه و مشتمل بر ۱۶ مقاله در مسکو و یادنامه دیگری در تهران به زبان فارسی و به همت کمیسیون ملی یونسکو انتشار یافته است.
«پدر بزرگ علوم کامپیوتر» لقب دوم خوارزمی
خوارزمی همین طور در طول حیات خود مفهوم الگوریتم را در ریاضیات توسعه داد؛ بدین جهت لقب «پدربزرگ علوم کامپیوتر» نیز به وی داده شد. یکی از اختراعات بزرگ خوارزمی، احیانا ایجاد رقم صفر است. افزودن صفر به سیستم عددها انقلابی بود و درک خیلی از بخش های ریاضیات و اعداد منفی را آسان کرد.
اصطلاح «الگوریتم» از لاتین سازی نام «خوارزمی» گرفته شده و همین طور کلمه «جبر» از لاتین سازی «الجبر» که قسمتی از عنوان کتاب مشهور وی است و در آن روش های جبری اساسی معرفی شده، مشتق شده است. رویکرد انقلابی وی در ریاضیات، اساس تمامی الگوریتم های مبتنی بر کامپیوتر فعلی ما را فراهم نموده است.
این واقعیت سبب شد که در سال ۱۳۹۸ شمسی، سازمان نظام صنفی رایانه ای استان تهران پیشنهاد نمود تا روز ۲۲ تیرماه که با تولد محمدبن موسی خوارزمی، دانشمند بزرگ ایرانی همزمان است، به عنوان «روز ملی فناوری اطلاعات» انتخاب و در تقویم رسمی کشور ثبت گردد. بعد از آن و با پیگیری هایی که از طرف سازمان نصر تهران صورت گرفت، روز ۲۲ تیر توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی به عنوان «روز ملی فناوری اطلاعات» تعیین شد.
انتخاب یک روز از سال به عنوان «روز ملی فناوری اطلاعات»، اهمیت بسیاری دارد. این اقدام هدفمند برای جلب توجه مردم و دولتمردان به مساله فناوری و ترویج آن، بمنظور ایجاد زندگی بهتر و آینده روشن تری برای نسل های آینده است. به عبارت دیگر، فناوری می تواند جامعه را به حکمرانی هوشمند متصل کند و در پیشرفت و توسعه جامعه نقش مهمی ایفا کند.
افتخارات جهانی دانشمند ایرانی
کتاب الجبر خوارزمی دو بار توسط جرارد کرمونا و رابرت چستر در قرن دوازدهم به لاتین ترجمه شد که صدها معادله درجه دوم ساده را با تحلیل و بررسی و همین طور با مثال هندسی به کار می برد. همین طور دارای بخش های قابل توجهی در مورد روش های تقسیم ارث و بررسی قطعات زمین است.
خوارزمی همین طور اثر مهمی در حوزه نجوم نوشت که شامل تقویم ها، محاسبه موقعیت های واقعی خورشید، ماه و سیارات، جداول سینوس ها و مماس ها، ستاره شناسی کروی، جداول نجومی، محاسبات اختلاف منظر و کسوف و دید ماه می شود.
خوارزمی چندین پیشرفت مهم در نظریه و ساخت ساعات آفتابی ایجاد کرد که از پیشینیان هندی و هلنیستی خود به ارث برده بود. او جداولی برای این ابزار درست کرد که زمان مورد نیاز برای انجام محاسبات خاص را به میزان قابل توجهی کوتاه کرد. ساعت آفتابی او جهانی بود و از هر جای زمین قابل رصد بود. از آن به بعد ساعات آفتابی مکرر بر مساجد برای تعیین وقت نماز گذاشته می شد.
جهانیان اساسا به خوارزمی به خاطر «جبر» مدیون هستند و الان این ما هستیم تا با بسط نظریه ها، نسبت به کاربست این علم بنیادین اقدام کنیم؛ ولی این در حالیست که روزگار «علوم پایه» همچون «ریاضیات» در ایران مساعد نیست. علوم پایه، پل ارتباطی میان دنیای دانش با فضای مادی و زندگی بشر است و کشورها به خاطرداشتن دانشمندان قوی و پیشرو در این زمینه توانسته اند ثروت آفرینی کنند، اما در ایران بیماری عقب ماندگی علوم پایه با این مسکن های موقتی بهبود نخواهد یافت.
به استناد نتایج آزمون تیمز Thames که سطح پیشرفت دانش آموزان را در یادگیری علوم و ریاضیات در پایه های چهارم و هشتم هر چهار سال یک دفعه اندازه گیری می کند، وضعیت کشور ایران، مناسب نمی باشد. دانش آموزان ایرانی در سال ۲۰۱۹، در آزمون دروس ریاضی و علوم پایه چهارم، نمرات ۴۴۳ و ۴۴۱ را کسب کرده اند که هر دو نمره زیر نقطه مرکزی مقیاس تیمز یعنی۵۰۰ بوده است. همین طور با استناد به گزارش مرکز پژوهش های مجلس از نتایج آزمون تیمز، ایران دربین ۵۸ کشور دنیا به ترتیب رتبه ۵۰ و ۴۸ را در پیشرفت دروس ریاضی و علوم کسب کرده است.
همین طور با استناد به نتایج همان آزمون در آزمون دروس ریاضی و علوم پایه هشتم، دانش آموزان ایرانی نمرات ۴۴۶ و ۴۹۹ کسب کرده اند که هر دو نمره مشابه با پایه چهارم زیر نقطه مرکزی مقیاس تیمز بوده است. ایران در پایه هشتم نیز در دروس ریاضی و علوم به ترتیب رتبه های ۲۹ و ۳۲ را بین ۳۹ کشور جهان به دست آورده است.
روند افت یادگیری دروس ریاضی و علوم در آزمون سراسری نیز ادامه دارد؛ بطوریکه میانگین دروس در رابطه با علوم پایه شدیدا افت کرده است. بنا به گزارش مرکز پژوهش ها، میانگین درس ریاضی در هر سه گروه ریاضی فیزیک، علوم تجربی و علوم انسانی در سال ۱۳۹۶ به ترتیب از نمره ۶.۳، ۱۰ و ۲.۹ درصد به ۳.۹، ۳ و ۱.۵ رسیده است.
بنا به اطلاعات موجود از قوانین و اسناد بالادستی، سهم هزینه کرد دولت در پژوهش های پایه ای کشور از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ سیر نزولی داشته است. این اعتبارات طی این دوره زمانی از ۲۶درصد به ۲۰درصد رسیده است. در سال قبل سهم پژوهش های علوم پایه از اعتبارات فقط ۴هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان بود. جالب است بدانیم که آمریکا در سال ۲۰۱۸ به میزان ۶۰۷ میلیارد دلار در کارهای تحقیق و توسعه هزینه کرده است. آمریکا ۱۷ درصد از هزینه های تحقیق و توسعه خودرا که معادل ۱۰۱ میلیارد دلار برآورد می شود، به تحقیقات علوم پایه اختصاص داده است. اوضاع در فرانسه و چین نیز به همین ترتیب است. چین ۲۶ میلیارد دلار از بودجه تحقیق و توسعه سالانه خودرا که معادل ۶درصد از کل اعتبارات می شود، به علوم پایه اختصاص داده است و فرانسه نیز رقمی بیش از چین هزینه کرده است.
به گزارش مرکز پژوهش های مجلس، بیکاری گسترده و نبود شغل مناسب برای دانش آموختگان رشته های علوم پایه، پرهزینه بودن این رشته ها، رغبت نداشتن داوطلبان کنکور درتحصیل در این رشته ها خصوصاً در سالهای اخیر، دیربازده بودن این رشته ها، نیاز به تجهیزات، لابراتوار ها و امکانات فراوان ازجمله عللی هستند که به کاهش تقاضا در تحصیل در این رشته ها منتج شده اند.
منبع: php-jquery.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب