شواهد تاریخی از ناپایداری آب و هوا در فلات مرکزی ایران
مطالعات محققان زمین شناس نشان داده است تغییرات آب و هوایی همواره در فلات مرکزی ایران حاکم بوده است و مطالعات دیرینه آب و هوا و سن سنجی رادیوکربن انجام شده در دریاچه بزرگ نمک در شمال کاشان هم می تواند بعنوان تأییدی بر ناپایداری آب و هوایی و اقلیمی دستکم در طی ۳۰ هزار سال قبل باشد.
به گزارش پی اچ پی و جی کوئری به نقل از ایسنا دکتر حمید نظری، رئیس کرسی یونسکو در مخاطرات زمین شناختی ساحلی در جشنواره آب که به صورت آنلاین در محل سازمان زمین شناسی برگزار شد، با اشاره به اینکه تلفیق داده های زمین شناسی، دیرینه شناسی و تاریخی نشان از پوشش بخش شمالی فلات مرکزی ایران با دریاچه ای سترگ از اواخر پلئیستوسن- هولوسن آغازین دارد، اظهار داشت: بر مبنای مطالعات انجام شده نشانگرهای ریخت شناسی و چینه نگاری این دریاچه باستانی هنوز هم در بعضی مناطق فلات مرکزی ایران، بخصوص در کویر بزرگ، صحرای قم - آران و منطقه مسیله قابل مشاهده می باشد.
وی افزود: خطوط کرانه ای کهن در تراز ارتفاعی ۱۱۰۰ متر در پیرامون فروافتادگی کویر بزرگ از مهم ترین نشانه هایی است که بر وجود دریاچه ای یکپارچه بخصوص در هنگام رخداد "دریاس جوان" تاکید دارد، ضمن آنکه داده های زمین شناسی ما هم نشان از افت ۲۵۰ متری سطح تراز آب دریاچه تا تراز ارتفاعی ۸۵۰ متر از آغاز هولوسن تا ۸ هزارسال پیش دارد.
نظری با تکیه بر این که بر این اساس ما بر این باوریم که افزایش دما و تبخیر سبب این خشکی بوده است، تصریح کرد: بر مبنای سن سنجی های مطلق باستان شناختی، ناحیه شمالی فلات مرکزی از ۵۰ هزار سال پیش سکونتگاه جوامع انسانی بوده و پراکندگی داده های دیرینه شناسی و تاریخی هم نشان دهنده خشک شدن حوضه "مسیله" با توپوگرافی بالاتر از دشت کویر در زمان پادشاهی ساسانیان است، باآنکه بخش خاوری این حوضه یعنی دشت کویر زودتر خشک شده است.
رئیس کرسی یونسکو در مخاطرات زمین شناسی با اشاره به اینکه احتمال دارد دریاچه حوضه مسیله (حوضه دریاچه نمک بزرگ و گودالی که امروزه حوض سلطان نامیده می شود) بازمانده کنونی دریاچه باستانی ساوه در اسطوره قدیم باشد، افزود: از نگاه زیست محیطی بخشی از منابع آبی این استقرارهای کهن از کوه های البرز جنوبی سرچشمه می گرفته است و برپایه مدارک نویافته در این پژوهش میتوان چنین انگاشت که در جایگاه کنونی کویر بزرگ مرکزی در دنیای باستان، دریاچه یا دریاچه های آب شیرین، زیستگاه مناسب و سرشاری ازمنابع زیستی برای ساکنان قبل از تاریخ این منطقه فراهم نموده است.
نظری افزود: به قول خیلی از پژوهشگران، زیستگاه های ساحلی همیشه برای انسان مهم بوده است و این اهمیت برای انسان شکارچی و گردآوری کننده از زمان هولوسن با انقراض حیوانات بزرگ مانند ماموت، کرگدن پشمالو و ماستودون و توجه به مناطق ساحلی افزایش پیدا کرده است؛ ازاین رو مطالعه بین زمان و محل استقرار، شکل گیری فرهنگ های قبل از تاریخ در اطراف فلات مرکزی ایران و همینطور بررسی تاثیر دریاچه در سکونتگاه های انسان، همراه با شواهد ریخت شناسی و اقلیمی که نشان دهنده وجود دریاچه بزرگ از پلئیستوسن پایانی تا هزاره پیشین دارد، ضروریست.
وی ضمن اشاره به اثر متقابل تغییرات آب و هوایی در دوره کواترنر، خاطرنشان کرد: با آغاز هولوسن در حدود دوازده هزار سال پیش و به دنبال ذوب شدن یخچالها و گرم شدن هوا، به استیلای عصر یخبندان در پلیئستوسن آخر داده شد. دریاس جوان هم (BP ۱۲۸۰۰ تا ۱۱۶۰۰) یکی از رخدادهای ناگهانی تغییر آب و هوا در اواخر عصر یخبندان است که بر سکونتگاه های انسان تأثیر بسیاری بر جای نهاد و اثرات آن در ایران مشهود است.
به قول این محقق در این زمان، آب و هوا در نیمکره شمالی سردتر شد و بعد از آخرین عصر یخبندان، در دوره هولوسن، آب و هوای زمین کمتر به شرایط امروز شباهت داشت.
نظری افزود: برپایه داده های ژئومورفولوژی، دیرینه گیاه شناسی و گرده شناسی، در عصر یخبندان آب و هوای سردتر و خشکتری بر ایران حاکم بوده است، بگونه ای که رسوبات یخچالی دره های آبرفتی البرز خاوری در خلال آخرین یخبندان در شرایط آب و هوایی با بارش و رطوبت بیشتر ته نشین شده اند و موقعیت جغرافیایی و شرایط توپوگرافی فلات ایران بگونه ای است که در دوره های سرد همزمان با دوره های یخبندان و در مراحل گرم همزمان با دوره های بین یخبندان، احتمال افزایش یا کاهش آب دریاچه وجود داشته است و از اینرو پر بیراه نخواهد بود اگر بر این باور باشیم که فلات ایران در دوره کواترنر، دوره هایی از دما و رطوبت بیشتر را پشت سر گذارده است.
این محقق پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین شناسی، تصریح کرد: همینطور بعد از دوران نوسنگی، دشت تهران شاهد گسترش وسیع محوطه های مس سنگی انتقالی (۵۲۰۰ تا ۴۳۰۰ پ. م.) است، محوطه های مس سنگی به ترازهای پایین تر از بلندای ۸۵۰ متر در دشت تهران راه یافته اند، این در شرایطی است که در دشت قم یعنی پیرامون حوضه دریاچه نمک و حوض سلطان، محوطه های مس سنگی هنوز بالاتر از تراز ۸۵۰ متر حضور دارند.
وی افزود: در این پژوهش همینطور نشانه های آشکاری از ادامه حیات دریاچه کهن در فلات مرکزی ایران با اینکه به صورت پاره پاره و جدا جدا از یکدیگر حتی تا هزاره پیشین قابل مشاهده می باشد. مطالعات دیرینه آب و هوا و سن سنجی رادیوکربن انجام شده در دریاچه بزرگ نمک در شمال کاشان، هم می تواند بعنوان تأییدی بر ناپایداری آب و هوایی و اقلیمی دست کم در خلال ۳۰ هزار سال قبل در توالی پیوسته اما پیش رونده ای از دوره های ترسالی و خشکسالی با شیب منفی به سمت خشکی گرفتن بیشتر این بخش از فلات مرکزی ایران است.
منبع: پی اچ پی و جی كوئری
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب